ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို လူတိုင္းခံစားဖူးၾကမွာပါ။ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို ေဆးပညာမွာ ၄၈ နာရီေအာက္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း၊ ၄၈နာရီၾကာေအာင္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း နဲ႕ ၁လၾကာေအာင္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းရယ္လို႕ ၃မ်ိဳးခြဲျခားထားပါတယ္။ ေမြးကင္းစမွ အသက္အရြယ္မေရြးထိ ျဖစ္ပြါးႏုိင္ျပီး အမ်ိဳးသားေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ပိုမို အျဖစ္မ်ားတယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။မနက္ပိုင္းထက္ ညေနပိုင္းအခ်ိန္တြင္ အမ်ားဆံုးၾကိဳ႕ထိုးေလ့ရွိျပီး တစ္မိနစ္လွ်င္ ၅ ၾကိမ္မွ အၾကိမ္ ၆၀ ခန္႕ထိျဖစ္ပြါးတတ္ပါတယ္။
ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာရသလဲဆိုရင္ Diaphragm လို႕ေခၚတဲ့ ၀မ္းဗိုက္နဲ႕ ရင္ဘတ္ကို ပိုင္းျခားထားတဲ ့ရင္၀မ္းၾကြက္သားရဲ႕ ရုတ္တရက္ အဆက္မျပတ္ က်ဳံ႕မႈေၾကာင့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း ျဖစ္ေပၚလာတယ္လို ့ဆိုပါတယ္။ လူေတြအသက္ရႈသြင္းလိုက္တဲ့အခါမွာ ရင္၀မ္းျခားၾကြက္သားဟာ က်ဳံ႕ကာ ေအာက္ကိုဆင္းသြားျပီး အသက္ရႈထုတ္လိုက္တဲ့အခါမွာ အေပၚကိုတက္လာပါတယ္။ ရင္၀မ္းျခားၾကြက္သားရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာက Phrenic nerve ဆိုတဲ ့အာရံုေၾကာပါ။ အဲဒီ အာရံုေၾကာကို လံႈဆြမိတဲ ့အခါ ရင္၀မ္းျခားၾကြက္သားကို က်ံဳ႕ျပီးေတာင့္တင္းလာေစတာေၾကာင့္ အသက္ရႈႏႈန္းဟာ တိုျပီးျမန္လာပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ epiglottis လို ့ေခၚတဲ ့ေလျပြန္ဖံုးက ရုတ္တရက္ ခဏခဏပိတ္သြားျပီး ၾကိဳ႕ထိုးတဲ ့အသံဆိုတာ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းျဖစ္ေပၚပံုအတြက္ တိက်ျပည့္စံုတဲ ့အေျဖကိုေတာ့ ဘယ္သူမွ မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။
ၾကိဳ႕ထိုးေစတဲ ့အေၾကာင္းရင္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ အရက္ေသာက္ျခင္း၊ အစာေတြ အမ်ားၾကီးစားျပီး အစာအိမ္တင္းေနျခင္း၊ အစားအစာကို အလ်င္စလို အျမန္စားလိုက္ျခင္း၊ ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ျခင္းတို႕ေၾကာင့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို ခံစားရတတ္ပါတယ္။ပူတဲ့စပ္တဲ ့အစာေတြနဲ႕ ျပည့္တင္းေနတဲ ့အစာအိမ္က phrenic nerve ကို လံႈ႕ဆြတဲ့အတြက္ ၾကိဳ႕ထိုးလာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္း၍ ေသြးထဲတြင္ urea တက္ေနျခင္းေၾကာင့္လည္း ၾကိဳ႕ထိုးေစႏုိင္ပါတယ္။ေမ့ေဆးေပးျပီး ခြဲစိတ္ခံတဲ့ လူနာေတြမွာလည္း ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို ခံစားရသလို ရင္၀မ္းျခားၾကြက္သားကို လံႈ႕ဆြေစတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားျဖစ္သည့္ ရင္၀မ္းျခားၾကြက္သားေအာက္တြင္ ျပည္တည္ျခင္း၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊ ႏွလံုးအေျမွးပါးေရာင္ျခင္း စတဲ ့ေရာဂါေတြဟာလည္း ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစတတ္ပါတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္း၊ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္း ေၾကာက္ရြံ႕ျခင္းတို႕ေၾကာင့္လည္း တခါတရံၾကိဳ႕ထိုးတတ္သလို ေသြးတြင္း သၾကားဓါတ္မ်ားေနျခင္းႏွင့္ ဆိုဒီယမ္ ၊ ပိုတက္စီယမ္နဲ႕ ကယ္လ္စီယမ္ပမဏ နည္းတဲ့အခါမွာလည္း ၾကိဳ႕ထိုးႏုိင္ပါတယ္။ Dexamethasone ကဲ့သုိ႕ေသာ စတီးရြိဳက္ေဆး၀ါးမ်ားနဲ႕ Diazepam ေဆး၀ါးမ်ားကို သံုးစြဲပါကလည္း ၾကိဳ႕ထုိးေစႏိုင္ပါတယ္။
ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းဟာ ၄၈နာရီထက္ပိုမၾကာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ ့ျပသစရာမလိုဘဲ အလြယ္တကူ ေပ်ာက္ကင္းႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၄၈ နာရီထက္ပိုၾကာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေရာဂါတခုခုေၾကာင့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း ျဖစ္ေပၚတာျဖစ္ႏိုင္တဲ ့အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ ့ျပသသင့္ပါတယ္။ ဥပမအားျဖင့္ အစာအိမ္ေရာင္ျခင္း၊ အူသိမ္ ပိ္တ္ေနျခင္း၊ ေသြးတြင္းသၾကားဓါတ္မ်ားေစတဲ့ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ျခင္းႏွင့္ ဦးေႏွာက္အေျမွးပါးေရာင္ျခင္း စတဲ ့ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေနႏို္င္ပါတယ္။
ကုသမႈပိုင္းအေနနဲ႕ ၄၈နာရီေအာက္သာ ၾကာျမင့္တဲ ့ ၾကိဳ႕ထုိးျခင္းေတြအတြက္ ေထြေထြထူးထူး ကုသစရာမလိုအပ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း အျမန္သက္သာေစတဲ ့နည္းလမ္းေလးေတြေတာ ့ရွိပါတယ္။ ေရွာက္သီးစိတ္ တစ္စိတ္ေလာက္ကုိက္ေပးျခင္း၊ ေရခဲေရကို နည္းနည္းခ်င္း မၾကာခဏ ေသာက္ေပးျခင္း၊ သၾကားအနည္းငယ္ကုိ မ်ိဳခ်ျခင္း၊ အသက္ရႈခဏေအာင့္ထားျခင္း၊ လွ်ာကိုေရွ႕သို႕ထုတ္ျခင္း၊ ကၽြတ္ကၽြတ္အိတ္ သို႕မဟုတ္ စကၠဴအိတ္ကို ႏွာေခါင္းနဲ ့ပါးစပ္တြင္စြပ္၍ ခဏတျဖဳတ္အသက္ရႈေပးျခင္း၊ ေရွ႕ဘက္သို ့ခါးအနည္းငယ္ကိုင္း၍ ထိုင္ျခင္း၊ ရုတ္တရက္ ထိတ္လန္႕သြားေအာင္ လုပ္လိုက္ျခင္း စသည္ျဖင့္ၾကိဳ႕ထိုးေပ်ာက္ကင္းေအာင္ လုပ္လို ့ရတဲ ့ နည္းလမ္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ နာတာရွည္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းအတြက္ Chlorpromazine ဆိုတဲ့ေဆးကလည္း အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆရာ၀န္ရဲ႕ ညႊန္ၾကားခ်က္မပါဘဲနဲ ့ေတာ့ လံုး၀မေသာက္သံုးသင့္ပါဘူး။ အအန္ေပ်ာက္ေဆးျဖစ္တဲ့ Metoclopramide (mexalon) ေဆး၀ါး ၁၀ မီလီဂရမ္ကို တစ္ေန႕ သံုးၾကိမ္ေသာက္ျခင္းျဖင့္လည္း ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို သက္သာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ၂ရက္ထက္ေက်ာ္ျပီး ၾကိဳ႕ထိုးေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႕ ျပသျပီးလိုအပ္တဲ ့ စစ္ေဆးကုသမႈေတြ ခံယူသင့္ပါတယ္။
ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းကို ကာကြယ္ဖို႕အတြက္ကေတာ့ အရက္မေသာက္ပါနဲ႕၊ gas ပါတဲ ့အရည္မ်ား ေလွ်ာ့ေသာက္ပါ။ တၾကိမ္ထဲႏွင့္ အလြန္အမင္း ဗိုက္ျပည့္လြန္းေအာင္ မစားပါနဲ႕။ အစာစားရင္လည္း အလ်င္စလိုျမန္ျမန္မစားပါနဲ႕။ ေျဖးေျဖးခ်င္းစားပါ။ အကယ္၍ ေရာဂါ အခံတစ္ခုခု ရွိေနျပီး ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းက ၂ ရက္ထက္ပိုၾကာေနျပီဆိုပါက ဆရာ၀န္ႏွင့္ျပသျပီး လိုအပ္ေသာ ကုသမႈမ်ားကို ခံယူပါလို ့ တိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္။
