ေမး။ ။အစာအိမ္အနာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အစာအိမ္အနာ အဓိကျဖစ္ေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းက ဘက္တီးရီးယားတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအေနနဲ႕ေတာ့ စတီးရိြဳက္မပါတဲ ့အေယာင္က်ေဆးေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈေၾကာင့္လည္း အစာအိမ္အနာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ Aspirin, Diclofenac, Ibufrofen, Indomethacin, Naproxen အစရွိတဲ ့ေဆး၀ါးေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ ။အစာအိမ္အနာျဖစ္ေစတဲ ့ဘက္တီးရီးယားအေၾကာင္းကို ေျပာျပေပးပါ။
ေျဖ။ ။အစာအိမ္အနာျဖစ္ေစတဲ ့ဘက္တီးရီးယားကို Helicobacter pylori လို႕ေခၚပါတယ္။ အတိုေကာက္ေတာ့ H pylori ေပ့ါေနာ္။၁၉၈၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္မွာ ဒီပိုးကို ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီဘက္တီးရီးယားဟာ လြန္းပံုသ႑ာန္ရွိျပီး အစာအိမ္နဲ႕ အစာအိမ္ေအာက္ဘက္ကပ္လ်က္ အူသိမ္ဦးအစပိုင္းမွာ အေျခက်ေနထိုင္ေလ့ရွိပါတယ္။ လူ႕ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ အစာအိမ္ထဲမွာ HCl ဆိုတဲ့ ဟိုက္ဒရိုကလိုရစ္အက္ဆစ္တစ္မ်ိဳး ထြက္ပါတယ္။ အဲဒီအက္ဆစ္ဟာ အစာေခ်ဖို႕အတြက္ တိုက္ရိုက္ အသံုးမ၀င္ေပမယ့္ pepsin လို႕ေခၚတဲ့ အစာေခ်အင္ဇိုင္းတစ္မ်ိဳးထြက္ဖို ့အတြက္ ကူညီေပးပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ စားလိုက္တဲ ့အစာထဲမွာပါတဲ့ ဘက္တီးရီးယားေတြ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေတြကို ေသေစႏိုင္ပါတယ္။ အက္ဆစ္က ဘက္တီးရီးယားေတြကို ေသေစႏိုင္ေပမယ့္ H pylori ကို ဘာျဖစ္လို ့မေသေစႏုိင္တာလဲ ဆိုတာကို ေျပာျပပါ့မယ္။ အစာအိမ္ရဲ႕ အတြင္းဘက္မွာ အက်ိအခြဲ် အလႊာ (mucosa layer) ရွိပါတယ္။ အဲဒီအလႊာကေန mucus ဆိုတဲ ့အက္ဆစ္ဒစ္ကို ခံႏိုင္စြမ္းရွိတဲ ့အရည္တစ္မ်ိဳးထုတ္ေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ရဲ႕ အစာအိမ္ထဲမွာ အက္ဆစ္ထြက္ေနေပမယ့္ အစာအိမ္ရဲ႕ နံရံကုိ အက္ဆစ္က တိုက္စားမႈ မျပဳႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။ H pylori ဟာ အဲဒီ အလႊာကို တြင္းတူးသလို ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္ျပိး အေျခက်ေနထိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ျပီး အဲဒီ H pylori က ထုတ္လိုက္တဲ urease ဆိုတဲ ့အင္ဇိုင္းတစ္မ်ိဳးက အစာအိမ္ထဲမွာရွိတဲ ့urea ကို ammonia နဲ႕ bicarbonate အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေပးပါတယ္။ အဲဒီဓါတ္ေပါင္းေတြက ဘက္တီးရီးယားရဲ႕ ေဘးပတ္လည္မွာ အကာအကြယ္သေဘာအျဖစ္ အက္ဆစ္ကို ဓါတ္ျပယ္ေစတဲ့အတြက္ အက္ဆစ္က ဘက္တီးရီးယားကို မေသေစႏိုင္ေတာ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းနဲ႕ပဲ H pylori ဘက္တီးရီးယားက အစာအိမ္တ၀ိုက္မွာ ထိုးေဖာက္ေနထိုင္တယ္၊အင္ဇိုင္းေတြထုတ္ျပီး mucosa layer ကုိလည္း ပ်က္စီးေစတယ္။ဒီနည္းနဲ႕ပဲ H pylori ဟာ လူကိုဒုကၡလွလွေပးပါေတာ့တယ္။
ပံု- အစာအိမ္အနာျဖစ္ေစေသာ H pylori ဘက္တီးရီးယားေမး။ ။အဲဒိ H pylori ဘက္တီးရီးယားက ဘယ္လိုနည္းနဲ႕ ကူးစက္ႏိုင္ပါသလဲ။
ကမၻာ႕လူဦးေရတ၀က္ေလာက္နီးနီးရဲ႕ အစာအိမ္နံရံမွာ H pylori ဘက္တီးရီးယား ဟာ ကိန္းေအာင္း ေနပါတယ္။ေရာဂါ မခံစားရေပမယ့္ ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္သူအေနနဲ ့ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြနဲ႕ လူေနမႈအဆင့္နိမ့္က်တဲ ့ေဒသမ်ိဳးေတြမွာ ကူးစက္လြယ္ျပီး ေရာဂါပိုးရွိတဲ ့အန္ဖတ္ေတြ မသန္ ့ရွင္းတဲ ့ေရနဲ႕ အစားအစာေတြကေန ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။
ေမး။ ။ အစာအိမ္အနာရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြပါလဲ။
ေျဖ။ ။အစာအိမ္အနာရဲ႕ အဓိက လကၡဏာကေတာ့ ဗိုက္နာတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၀မ္းဗိုက္ ခ်က္ရဲ႕ အထက္ ရင္ညြန္႕ေနရာမွာ နာတတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အစာအိမ္အနာမွာ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ အစာအိမ္မွာ အနာျဖစ္တဲ ့( gastric ulcer) နဲ႕ အစာအိမ္ရဲ႕ေအာက္ဘက္ အူသိမ္ဦးအစပိုင္းမွာ ျဖစ္တတ္တဲ ့(duodenal ulcer) တို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။ လူနာရဲ႕ ေရာဂါရာဇ၀င္သိရံုနဲ႕ ဘယ္ေနရာမွာျဖစ္တာလဲဆုိတာကို ခြဲျခားလို ့မရႏိုင္ပါဘူး။ ဗိုက္နာတာဟာ အစာနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနမႈရွိပါတယ္။ အစာစားလိုက္မွ ဗိုက္နာတတ္သလို အစာမစားလို ့ဗိုက္ဆာေနခ်ိန္မွာလည္း နာေနႏုိင္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ ညဘက္ေတြမွာလည္း ဗိုက္နာလို႕ မၾကာခဏ လန္႕ႏိုးတတ္ပါတယ္။ အစာအိမ္အနာသက္သာေစတဲ့ Digene၊ Gelmag အစရွိတဲ့ antacids ေဆး၀ါးေတြေသာက္လိုက္ရင္ ဗိုက္နာတာ သက္သာသြားတတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လူနာေတြမွာေတာ့ ပ်ိဳ႕အန္တာေတြ၊ မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္ ျဖစ္တာေတြ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ တကယ္လို႕မ်ား ေကာ္ဖီေရာင္ အရည္ေတြ အန္မယ္၊ ကတၱရာေစးေရာင္ ၀မ္းမည္းမည္းေတြသြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အနာေပါက္ထြက္ျခင္း၊ ေသြးယိုစီးျခင္း စတဲ့ အစာအိမ္အနာရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့အတြက္ အေရးေပၚ ကုသဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။
ေမး။ ။အစာအိမ္အနာရွိမရွိကို ဘယ္လိုသိႏုိင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။လူနာရဲ႕ ေရာဂါရာဇ၀င္တစ္ခုထဲသိရံုနဲ ့ေတာ့ အစာအိမ္အနာပါလို႕ အတိအက်ေျပာျပဖို ့ခက္ပါတယ္။ အစာအိမ္မွန္ေျပာင္းၾကည့္ရႈစစ္ေဆးျခင္းကေတာ့ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။ တျခားစစ္ေဆးလို႕ရမယ့္ နည္းလမ္းေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အနည္းငယ္ရႈပ္ေထြးတဲ့အတြက္ ခ်န္လွပ္ထားခဲ့ပါမယ္။
ပံု-အစာအိမ္အနာအား မွန္ေျပာင္းမွ ျမင္ရပံုေမး။ ။အစာအိမ္အနာအတြက္ ဘယ္လိုကုသႏိုင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။အစာအိမ္အနာျဖစ္ေစတဲ ့ေဆးေတြကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ရပါမယ္။ H pylori ဘက္တီးရီးယားကို သုတ္သင္ဖုိ႕အတြက္ေတာ့ ပဋိဇီ၀ေဆးေတြ ေသာက္ဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ေဆးကုသမႈ နည္းလမ္းကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။
(၁) Omeprazole 20 mg တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္ + Clarithromycin 500 mg တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္ + Amoxicillin 1 g တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္
(၂) Omeprazole 20 mg တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္ + Clarithromycin 500 mg တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္ + Metronidazole 500 mg တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္
အထက္ပါ နည္းလမ္းေတြနဲ႕ မထိေရာက္ခဲ့ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ေအာက္ပါ နည္းလမ္းကို သံုးေလ့ရွိပါတယ္။
(၃) bismuth တစ္ေန႕ ၄ ၾကိမ္ + metronidazole 400 mg တစ္ေန႕ သံုးၾကိမ္ + tetracycline 500 mg
တစ္ေန႕ေလးၾကိမ္ + Omeprazole 20 mg တစ္ေန႕ ၂ၾကိမ္
စုစုေပါင္း ၁၄ရက္ ဆက္တိုက္ေသာက္ရပါမယ္။ အက္ဆစ္ထြက္တာကို ေလ်ာ့နည္းေစတဲ ့ omeprazole လိုေဆးမ်ိဳးကိုေတာ့ ရက္သတၱပတ္ ၂ပတ္ထက္ေက်ာ္ျပီး ေသာက္သံုးဖို ့လိုေကာင္းလိုႏိုင္ပါတယ္။ တေက်ာင္း တရြာ တဂါထာ တပုဒ္ဆန္းဆိုသလို ဆရာ၀န္တစ္ဦးနဲ႕ တစ္ဦးေတာ့ ေဆးေပးပံု အၾကိမ္အေရအတြက္ျခင္း ကြဲျပားႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အထက္ပါေဆးေတြကိုေတာ့ ဆရာ၀န္ရဲ႕ ညႊန္ၾကားခ်က္မပါဘဲ မေသာက္သံုးပါနဲ႕ လို ့ အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္။
ေမး။ ။အစာအိမ္အနာျဖစ္ရင္ ေရွာင္ၾကည္ရမယ့္အခ်က္ေတြရွိပါသလား။
ေျဖ။ ။ဟုတ္ကဲ့၊ အစာအိမ္အနာခံစားေနရတဲ့ လူနာေတြအေနနဲ ့ ေဆးလိပ္၊ အရက္မေသာက္ရပါဘူး။ ပိုးသတ္ေဆး ေသာက္ေနတဲ ့ကာလမွာေတာင္ ေဆးလိပ္ေသာက္မယ္ဆိုရင္ အနာက်က္ႏႈန္းကို ေႏွးေကြးေစ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ငရုတ္သီး အစပ္မ်ားလည္းေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ စားတ့ဲအစာထဲမွာ အဆီမ်ားတာနဲ ့အေၾကာ္အေလွာ္ အစားအစာမ်ားလည္း ေရွာင္ႏိုင္ရင္ေကာင္းပါတယ္။ ေကာ္ဖီ၊ ေခ်ာကလက္နဲ႕ ကုိကာကိုလာလိုမ်ိဳး gas ပါတဲ ့အရည္ေတြကိုလည္း အတတ္ႏို္င္ဆံုး ေလွ်ာ့ေသာက္ေစခ်င္ပါတယ္။
ေမး။ ။ ဘယ္လိုအစားအစာမ်ိဳးက အစာအိမ္အနာအတြက္ သင့္ေတာ္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အမွ်င္ဓါတ္မ်ားမ်ားပါတဲ့ ဟင္းသီးဟင္းႏွံမ်ားမ်ားစားေပးပါ။ ေဂၚဖီဟာ အစာအိမ္အနာရွိသူ ေတြအတြက္လည္း အလြန္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ သဘာ၀ အစားအစာတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကတည္းက ေဂၚဖီၾကိတ္ရည္ကို အစာအိမ္အနာအတြက္ အသံုျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္မွာ အစာအိမ္အနာ ခံစားေနရတဲ့ အက်ဥ္းေထာင္အခ်ဳပ္သားမ်ားကို ေဂၚဖီေဖ်ာ္ရည္နဲ ့ဖန္တီးထားတဲ ့capsule ေဆး၀ါးမ်ား တိုက္ေကၽြးျပီး စမ္းသပ္ခဲ့ရာမွာ ေရာဂါရွိသူရဲ႕ ၉၃ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ရက္သတၱပတ္ သံုးပတ္အတြင္း အစာအိမ္အနာ သက္သာေပ်ာက္ကင္းျပီး အနာက်က္ျမန္တာကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေဂၚဖီေဖ်ာ္ရည္ကို တစ္ရက္လွ်င္ ေလးၾကိမ္ေသာက္သံုးေပးျခင္းဟာ အစာအိမ္အနာကို ဆယ္ရက္အတြင္း ေပ်ာက္ကင္း ေစႏိုင္တယ္လို႕ အေမရိကန္ တိုင္းရင္းေဆးပညာအဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ဒါရိုက္တာ တစ္ဦးျဖစ္သူ Kathi Keville က ဆိုထားပါေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဂၚဖီထုပ္ဟာလည္း အစာအမ္အနာအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ ့အစားအစာတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ ။ အစာအိမ္အနာနဲ႕ပတ္သတ္ျပီး တျခား လိုက္နာစရာ နည္းလမ္းမ်ားရွိပါေသးသလား။
ေျဖ။ ။အစာအိမ္အနာရွိေနသူေတြအတြက္ေတာ့ တၾကိမ္တည္းနဲ႕ ဗုိက္တင္းေနေအာင္ မစားသင့္ပါဘူး။ ဥပမာ တခါစားရင္ ပမာဏမ်ားမ်ားကို တစ္ေန႕ သံုးၾကိမ္စားမယ့္အစား နည္းနည္းခ်င္းနဲ႕ တစ္ေန႕ေျခာက္ၾကိမ္ေလာက္စားတာက ပိုသင့္ေတာ္ပါတယ္။ ေနာက္ျပီး ဘာကိုပဲစားစား ေသခ်ာေျဖးေျဖးခ်င္း ေၾကညက္ေအာင္၀ါးစားပါ။ စားျပီးတဲ့အခါမွာလည္း ခဏေလးျဖစ္ျဖစ္ နားနားေနေနေနပါ။ ညအိပ္၀င္ခါနီး ၃နာရီအေတာအတြင္း ဗိုက္ျပည့္ေနေအာင္ မစားသင့္ပါဘူး။ ပိုးသတ္ေဆးေသာက္ေနတယ္ဆိုရင္လည္း အခိ်န္မွန္ စနစ္တက် သတ္မွတ္ထားတဲ့ ရက္အထိ ေဆးပတ္လည္ေအာင္ ေသာက္ပါ။ H pylori ဘက္တီးရီးယားဟာ အစာအိမ္ကင္ဆာကုိလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ ့အတြက္ ထိေရာက္တဲ့ ကုသမႈကို စနစ္တက် ခံယူၾကပါလို႕ ေျပာၾကားလိုပါတယ္။
-ေလးစားစြာျဖင့္…
-ေအာင္ေအာင္(11Dec, 2010)
က်မ္းကိုးစာရင္း။ ။
(၁) Davidson’s principle and practice of Medicine, 20th edition
(၂)Kumar and Clark’s Clinical Medicine, 7th edition
